Wniesienie aportem przedsiębiorstwa do nowej spółki, czy przekształcenie na podstawie przepisów k.s.h? Który sposób wybrać?

Przekształcenie to proces, który pozwala zmienić formę prawną prowadzonej działalności gospodarczej. Umożliwia on transformację jednoosobowej działalności w którąś ze spółek regulowanych przez kodeks spółek handlowych (np. spółkę jawną, spółkę komandytową czy spółkę z o. o.) lub też zmienić jedną spółkę w inną. Ponadto przepisy pozwalają na przekształcenie spółki cywilnej, czyli działalności prowadzonej wspólnie przez kilku indywidualnych przedsiębiorców, w spółkę prawa handlowego (poza spółką jawną). Przekształcenie może mieć dwie postacie. Pierwszą, prostszą formą, jest zawiązanie nowej spółki i wniesienie do niej dotychczas prowadzonego przedsiębiorstwa w formie aportu, jako tzw. zorganizowanej część przedsiębiorstwa (lub całego przedsiębiorstwa). Druga forma to przekształcenie zgodnie z procedurą określoną przepisami kodeksu spółek handlowych.

Przekształcenie w spółkę – wniesienie przedsiębiorstwa do nowej spółki. Procedura.

Jak już wspomniałem, pierwszą możliwością na przekształcenie jest założenie nowej spółki, w formie prawnej która nam odpowiada, i wniesienie do niej dotychczas prowadzonego przedsiębiorstwa jako aportu, czyli wkładu niepieniężnego.

Technicznie rzecz biorąc sposób ten polega w pierwszym kroku na zawiązaniu spółki, która nas interesuje (lub jej kupieniu) oraz w drugim kroku wniesieniu do tej spółki przedsiębiorstwa, które jest dotychczas prowadzone w ramach innej formy prawnej. Całą operację można załatwić jedną wizytą u notariusza.

Zgodnie z definicją zawartą w kodeksie cywilnym: przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej. Obejmuje ono w szczególności: 

1. nazwę przedsiębiorstwa; 
2. własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości;
3. prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych;
4. wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne;
5. koncesje, licencje i zezwolenia;
6. patenty i inne prawa własności przemysłowej;
7. majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne;
8. tajemnice przedsiębiorstwa;
9. księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Te „zorganizowanie” pozwalające prowadzić działalność gospodarczą odróżnia przedsiębiorstwo od zbioru praw majątkowych, które także mogą być przedmiotem wniesienia do spółki, ale nie korzystają z przywilejów, jakie przepisy prawa przewidują dla aportu przedsiębiorstwa. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 grudnia 2009 roku w sprawie II CSK 215/09 wskazał właśnie, że: czynnikiem określającym przedsiębiorstwo jest element organizacji oraz funkcjonalnego powiązania różnorodnych jego składników umożliwiających traktowanie przedsiębiorstwa jako pewną całość, czyli zespół. 

Warto podkreślić, że w skład przedsiębiorstwa (zorganizowanej części przedsiębiorstwa) nie wchodzą długi. Jednoznacznie wskazał to Sąd Najwyższy postanowieniem z 20 października 2011 r. w sprawie o sygnaturze IV CSK 53/11).

Jakie ryzyka generuje wniesienie przedsiębiorstwa do nowej spółki? Wady i zalety wniesienia przedsiębiorstwa aportem.

Po pierwsze, wymaga to ustalenia poszczególnych składników przedsiębiorstwa i ich wartości. To wcale nie musi być proste, szczególnie jeśli działalność opiera się na obrocie drobnym towarem lub jest prowadzona w sposób nieustrukturyzowany. 

Po drugie, taka operacja może generować potencjalny spór ze skarbówką, czy  dana masa majątkowa jest przedsiębiorstwem albo jego zorganizowaną częścią – czyli czy cechuje się tym zorganizowaniem (pod względem organizacyjnym, funkcjonalnym i celowościowym) i czy pozwala na kontynuowanie działalności gospodarczej. Uwaga! Ocenia się to na dzień przeniesienia przedsiębiorstwa, a nie na moment kontroli. Oznacza to, że cała masa majątkowa wskazana jako przedsiębiorstwo, bez konieczności jej uzupełnienia, ma pozwalać na prostą kontynuację działalności. 

Jako przykład tego, że nie są to teoretyczne obawy można wskazać zakwestionowanie przez urząd skarbowy, że wyodrębniona masa majątkowa stanowiła zorganizowaną część przedsiębiorstwa z tego tylko powodu, że w momencie jej przeniesienia nie było w niej prawa do korzystania z biura. Nowa spółka, która nabywała przedsiębiorstwo, planowała zawrzeć umowę po dokonaniu formalności, a dotychczasowy właściciel przedsiębiorstwa  podmiot zdążył na dzień jego przeniesienia wypowiedzieć obowiązującą umowę. Na dzień przeniesienia nie było zatem zapewnione biuro – co oznacza, że nie było możliwości prowadzenia działalności – co oznacza, że nie spełniało to warunków dla uznania, że doszło do przeniesienia przedsiębiorstwa.

Zakwestionowanie przez skarbówkę, że doszło do przeniesienia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części rodzi istotne skutki podatkowe. Transakcja ta nie korzysta bowiem z zasady z neutralności w podatku dochodowym i podatku od towarów i usług,

Po trzecie – i to najważniejsze – ten sposób nie zapewnia bezpośredniej ciągłości w działaniu  przedsiębiorstwa w starej strukturze i nowej spółce. Nie dochodzi do tzw. sukcesji uniwersalnej, która jest zagwarantowana przy przekształceniu przeprowadzonym na podstawie kodeksu spółek handlowych. Oznacza to, że każdą umowę, która była zawarta w ramach wcześniejszego podmiotu trzeba przepisać (dokonać cesji) na nowy podmiot.  To okazja dla renegocjowania warunków umownych dla dotychczasowych kontrahentów. Ponadto może to wymagać naprawdę dużo pracy organizacyjnej. Nowa spółka nie będzie mógł korzystać z historii poprzedniej spółki – choćby starając się o kredytowanie lub inne instrumenty finansowe. Będzie ona miała też zupełnie nowy numer NIP i REGON, co oznacza że także podatkowo nie będzie ona sukcesorem swojej poprzedniczki. Kontynuowanie amortyzacji lub konsumowanie straty podatkowej nie będzie już możliwe. Będzie trzeba także dokonać formalnego przejęcia zakładu pracy przez nową spółkę. W końcu często będzie trzeba uzyskać zgodę na taką operację, szczególnie jeśli przedsiębiorstwo korzystało z dofinansowań, grantów lub innej formy pomocy publicznej lub unijnej. Brak takiej zgody może prowadzić nawet do wypowiedzenia umowy i obowiązku zwrotu pozyskanych środków. Nie dojdzie też do przepisania na nową spółkę zezwoleń, koncesji czy innych indywidualnych uprawnień, które zostały pozyskane. Trzeba będzie się o nie starać na nowo.

Po czwarte, w ostateczności dysponujemy nową spółką, która ma służyć do prowadzenia działalności gospodarczej, ale także starym podmiotem, który trzeba zamknąć. Zamknięcie działalności gospodarczej jest proste, ale likwidacja spółki już taka prosta nie jest. W tym zakresie zapraszam na moją drugą stronę: www.likwidacjaspolki.com.

Atutem tego sposobu przekształcenia jest zdecydowanie mniejszy formalizm prawny i księgowy całej procedury. Można to załatwić właściwie jedną wizytą u notariusza oraz jednym wnioskiem do KRS. Rodzi to jednak więcej pracy i koniecznego zaangażowaniu już po przekształceniu. 

Przekształcenie w spółkę – zgodnie z przepisami kodeksu spółek handlowych. Procedura.

Drugim sposobem na przekształcenie spółki lub przekształcenia w spółkę jest przeprowadzenie procedury przewidzianej przez przepisy kodeksu spółek handlowych. Chodzi o art. 551 i kolejne k.s.h., które to pozwalają na:

1. przekształcenie spółki osobowej w spółkę kapitałową (art. 571 k.s.h. i następne)
2. przekształcenie spółki kapitałowej w spółkę osobową (art. 575 k.s.h. i następne)
3. przekształcenie spółki kapitałowej w inną spółkę kapitałową (art. 577 k.s.h. i następne)
4. przekształcenie spółki osobowej w inną spółkę osobową (art. 581 k.s.h. i następne)
5. przekształcenie przedsiębiorcy w spółkę kapitałową (art. 584¹ k.s.h. i następne)
6. przekształcenie spółki cywilnej w spółkę kapitałową lub osobową, inną niż jawna (art. 551 § 2 k.s.h.)

Przepisy te określają konkretne wymagania i procedurę przekształcenia, która zawsze zakłada sporządzenie planu przekształcenia, ustalenie wartości bilansowej majątku dotychczasowej spółki lub przedsiębiorcy, przygotowanie umowy dla nowej spółki oraz podjęcie uchwały o przekształceniu. 

Proces ten wymaga sprawnego współdziałania osób zarządzających, księgowego oraz prawnika. Wymaga zaangażowania notariusza, a czasem i biegłego rewidenta. W końcu wymaga on dopełnienia wielu formalności prawnych i księgowych. W końcu dokonuje się rejestracji nowej spółki, która powstaje w wyniku przekształcenia dotychczasowej. Skomplikowanie procesu przekształcenia na podstawie przepisów k.s.h. w stosunku do wniesienia przedsiębiorstwa do aportu jest zatem dużo większe.

Dlaczego warto skorzystać z przekształcenia spółki w trybie k.s.h.? Wady i zalety.

Atutem tego sposobu jest jednak to, że spółce przekształconej przysługują z mocy prawa wszystkie prawa i obowiązki spółki przekształcanej. Dochodzi zatem do tej osławionej sukcesji uniwersalnej, która czyni niepotrzebnym dokonywanie chociażby cesji umów i która zapewnia pewną ciągłość pomiędzy dotychczasowym podmiotem i nową spółką. W przypadku przekształcenia w trybie k.s.h. nie ma poprzednika i następcy prawnego. Należy na to patrzeć w ten sposób, że istnieje ta sama spółka, ale w zmienionej formie. Skutkiem takiego rozwiązania jest zatem to, że wszelkie poprzednio zawarte umowy wiążą nową spółkę bez potrzeby sporządzania jakichkolwiek aneksów.  Po przekształceniu pozostają także skuteczne wcześniejsze umocowanie udzielone pełnomocnikowi przez spółkę przekształcaną. To tylko przykłady sukcesji uniwersalnej, której dotyczyć będzie odrębny wpis.

Nowa spółka pozostaje także co do zasady podmiotem zezwoleń, koncesji oraz ulg, które zostały przyznane spółce przed jej przekształceniem. Jednocześnie wspólnicy spółki przekształcanej – znów co do zasady – stają się automatycznie z dniem przekształcenia wspólnikami spółki przekształconej.

Niewątpliwą wadą tego rozwiązania jest jednak jego skomplikowanie. Trudno przeprowadzić przekształcenie bez odpowiedniego przygotowania i doświadczenia. Powoduje to, że jest to procedura bardziej kosztowna niż wniesienie aportem przedsiębiorstwa. 

Pomimo zatem, że dłuższy i bardziej skomplikowany, proces przekształcenia w warunkach kodeksu spółek handlowych, daje coś unikalnego, a mianowicie możliwość korzystania z nowej formy prawnej, przy zachowaniu dotychczas wypracowanego dorobku przedsiębiorstwa.